Türkiye’de Öğretmen Kavramı Üzerine Yapılan Metafor Araştırmalarına Yönelik Bir Meta-Sentez Çalışması

ÖZ

Bu araştırmada Türkiye’de öğretmen kavramı üzerine yapılan metafor çalışmalarının meta-sentez yöntemiyle değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada 2004-2016 yılları arasında yayımlanmış olan ve öğretmene ilişkin metaforlara yönelik nitel araştırma yöntemini merkeze alan ya da nitel bulguları olan 11 yüksek lisans tezi ve 32 araştırma makalesi analiz edilmiştir. Çalışmaların seçiminde Google Akademik, YÖK Akademik, YÖK Ulusal Tez Merkezi, TÜBİTAK ULAKBİM, EBSCOhost-ERIC, Web of Science veri tabanlarından faydalanılmıştır. Çalışmaların her biri önem, veri toplama araçları, yöntem, araştırma desenleri, geçerlik-güvenirlik çalışmaları, veri analizi, metaforlar ve temalar, öneriler başlıkları çerçevesinde analize tabi tutulmuş ve incelenmiştir. Elde edilen veriler frekansa dayalı yorumlanmış, tablolar kullanılmış ve araştırmalardan doğrudan alıntılara yer verilmiştir. Araştırmalar genel olarak incelendiğinde, metafor kullanımının önem boyutunda, öğretmenlerde kişisel ve mesleki farkındalık, eğitimde verimlilik, mesleğe inanç, sınıf dinamikleri konularında metaforların önemli bir araç olduğu ve bu bağlamda metafor kullanımının önemli olduğu vurgulanmıştır. Yöntemsel olarak çoğu araştırmanın olgu bilim deseninde yürütüldüğü, bununla birlikte tarama yöntemi, metafor ve söylem analizi gibi yöntemlerin de belirtildiği görülmüştür. Veri toplama araçları olarak araştırmaların çoğunun “Öğretmen … gibidir/benzer. Çünkü….” şeklinde açık uçlu soru yada sorulardan oluşan görüşme formlarıyla toplandığı, bunun yanında kompozisyon yazdırma, görüşmeler yapma, resim çizdirme gibi veri toplama araçlarının da kullanıldığı ortaya çıkmıştır. Geçerlik-güvenirlik açısından çoğu araştırmanın nitel araştırma paradigmasına uygun bir şekilde araştırma sürecini sağladığı, veri analiz boyutunda genellikle içerik analizinin kullanıldığı bunun yanında metafor analizi gibi yöntemlerin de kullanıldığı görülmüştür. Araştırmaların çalışma gruplarının ebeveyn, öğrenci, öğretmen, öğretmen adayı, okul yöneticisi gibi çeşitlendiği ve bu bağlamda oluşan temalar değerlendirildiğinde genellikle oluşan temaların çok da fazla değişmediği görülmüştür. Öneriler bölümü uygulamaya, öğretmene ve yeni araştırmalara yönelik öneriler başlıkları altında ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Öğretmene yönelik yapılan metafor araştırmaları genel olarak değerlendiğinde; araştırmaların çoğunun durum tespiti olarak yapıldığı görülmüştür. Bu bağlamda metaforların nasıl daha işlevsel halde kullanılmasına yönelik önerilerde bulunulmuştur.