Üniversite Tercih Danışmanlığı Sürecinde Psikolojik Danışmanların Yaşadığı Etik Sorunlar

ÖZ

Bu çalışmanın amacı, üniversite tercih danışmanlığı sürecinde hizmet veren psikolojik danışmanların yaşadıkları etik sorunları ve bunlar karşısında izledikleri yolları araştırmaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden olgu bilimi desenine dayanan çalışmada, veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış, içerik analizine tabi tutulmuş ve metaforik analiz ile raporlanmıştır. Çalışmaya, ölçüt örnekleme yöntemi aracılığıyla belirlenmiş; en az dört yıldır tercih danışmanlığı hizmetlerini vermekte olan ve Psikoloji ve Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bölümü mezunu 10 kişi (%80’i erkek, %70’i lisans derecesine sahip ve %70’i lisans eğitimi esnasında etik dersi almış) katılmıştır. Bulgular, gemilerin İstanbul Boğazı’ndan geçişi metaforu üzerinden aktarılmıştır. Buna göre, tercih süreci, gemilerin İstanbul Boğazı’ndan geçişi sürecine ve tercih sürecinde yaşanılan etik problemler gemilerin geçiş esnasında yaşayabilecekleri güçlüklere benzetilmiştir. Tercih danışmanlığı hizmetleri alan öğrenciler (içerisinde ailesi ve yakınları ile yolculuk ettikleri) Boğaz’dan geçmeye çalışan gemilere ve tercih danışmanlığı yapan psikolojik danışmanlar da bu gemilere rehberlik eden kılavuz gemilere benzetilmiştir. Bu bağlamda tercih sürecinde öne çıkan etik problemler bazen kılavuz geminin kendisinden, bazen de aynı görevi yapmakta olan diğer kılavuz gemilerden kaynaklı olabildiği görülmüştür. Bulgulara göre, kılavuz gemilerden kaynaklı olarak; profesyonellik, yetkinlik, gizlilik, öğrenci otonomisine saygı, ikili ve çoklu ilişkiler ve diğer meslektaşlarla profesyonel ilişki gibi alanlarda etik problemler öne çıkmıştır. Analizler ayrıca, tercih sürecinde etik problemler yaşanmasına neden olabilen sistemsel ve aile kaynaklı sorunları da ortaya koymuştur. Nasıl ki yönetsel sıkıntılar, mürettebat ve diğer kaynakların eksikliği gibi unsurlar gemilerin Boğazda ilerlemesi esnasında sorunlara neden olabilecekse, tercih danışmanlığı sürecinde de okul/kurum yönetimi, mekân, ücret, hizmet verilen öğrenci sayısı, internet ve sosyal medya ve aile ile ilgili konuların etik problemlere kaynaklık edebildiği görülmüştür. Son olarak, tıpkı sorunlarla karşılaşan kılavuz gemilerin bunların üstesinden gelmek için başvuracağı çeşitli yöntemler olması gibi, psikolojik danışmanların da etik sorunlarla karşılaştıklarında; meslektaşlara danışma, mevcut teknolojilerden yararlanma, idareye sınır koyma, bilgilendirme, kendini geliştirme, toplum yararına hareket etme ve proaktif olma gibi yollara başvurdukları görülmüştür. Sonuçlar, kariyer hizmetlerini sunmada etik bir bakış açısı geliştirilmesine ve tercih sürecinin sistemsel açıdan iyileştirilmesine yönelik ihtiyaçlara işaret etmiştir.