Çocuklarla Felsefe Öğretim Programı’nın Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Eleştirel Düşünme Becerileri Üzerindeki Etkililiği

ÖZ

1970li yıllarda çocuklar için felsefe ‘philosophy for children (P4C)’ terimi ile hayatımıza giren bu yaklaşım Amerikan felsefeci Matthew Lipman tarafından önerilen, felsefi diyalog yoluyla çocuklarda eleştirel düşünmenin geliştirilmesi yöntemidir. Çocuklar için felsefe yaklaşımı Lipman’ın çalışmalarına ek olarak faklı felsefecilerin de bu alanda çalışması ile günümüzde çocuklarla felsefe ‘philosophy for children (PhwC)’ olarak da bilinmektedir. Bu araştırmanın amacı çocuklarla felsefe öğretim programının eleştirel düşünme üzerindeki etkililiğini ortaya çıkarmaktır. Bu amaçla aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: “‘Çocuklarla Felsefe’ eğitim programının çocukların eleştirel düşünme becerilerinin gelişimi üzerindeki etkileri nasıldır?”, “‘Çocuklarla Felsefe’ öğretim programının etkililiği çocukların devam ettiği okul türüne göre farklılık göstermekte midir?”, “‘Çocuklarla Felsefe’ öğretim programına katılan çocukların bu programa ilişkin görüşleri nelerdir?”. Çalışmada kontrol grupsuz yarı deneysel desen kullanılmıştır. Grupların ön test ve son test verileri, araştırma kapsamında okul öncesi dönemdeki çocuklar için geliştirilen “Felsefi Sorgulama Yoluyla Eleştirel Düşünmenin Değerlendirilmesi Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Buna ek olarak, çalışmanın sosyal geçerliğini sağlamak amacıyla çalışma grubu ve çalışma süresince gözlemci olarak yer alan 3 öğretmenle yarı yapılanmış görüşme yapılmıştır. Bulgulara göre ‘çocuklarla felsefe’ öğretim programının eleştirel düşünme becerileri üzerine etkili olduğu görülmüştür. Ön test verilerine göre, programın uygulanmasından önce özel ve devlet okuluna devam eden çocukların eleştirel düşünme becerileri puanları arasında anlamlı farklılık bulunamamıştır. Uygulanan program sonrasında son test puanları ışığında her iki grubun da eleştirel düşünme becerileri puanlarının yükseldiği görülmüştür.  Her iki deney grubunda eleştirel düşünme becerisi puanlarının ölçeğin tamamında ve alt ölçeklerde ön testte “orta” düzey iken son testte “yüksek” düzey olduğu görülmüştür. Öğrenci ve öğretmenlerin çalışmaya yönelik görüşleri incelendiğinde genel olarak olumlu bir izlenime sahip oldukları görülmüştür.