İlkokul ve Ortaokulda Tarihi Karakterlere Yönelik Merakın Yörüngesi ve Tarih Merakının İncelenmesi

ÖZ

Alan yazında yapılan çalışmalar incelendiğinde merakın temelde ikiye ayrıldığı görülmektedir: algısal merak ve epistemik merak. Algısal merak daha çok ses, görüntü, tat ve ısı gibi duyu organlarını etkileyen ve daha çok olağan dışı gelişmelerle harekete geçerken, epistemik merak bireyin elde ettiği yeni bilgilere dayalı olarak ve göreceli olarak ortaya çıkmaktadır. Epistemik merakın bilgiden ortaya çıkması akıllara şöyle bir soru getirmektedir: “Merak bilgiden ortaya çıkıyorsa farklı bilgi alanları (farklı disiplinler) için farklı merak türleri söz konusu olabilir mi? Örneğin Tarih alanının kendine özgü farklı merak türleri olabilir mi?” Bu hipotezden yola çıkılan araştırma sürecinde katılımcıların tarihi kişi, olay, zaman ve mekâna dair meraklarının gerekçeleri çözümlenerek anlamlı bir örüntüye ulaşmak hedeflenmiştir. Bu amaca ulaşmak için nitel araştırma yöntemlerinden gömülü teori süreci benimsenmiştir. Bu çalışmada da söz konusu gömülü teori sürecinin bir parçası olarak ilkokul ve ortaokul öğrencilerinin tarihi karakterlere dair meraklarına odaklanılmıştır. Tarih merakına dair bir kuram üretmek amaçlandığı için gömülü teori yöntemi tercih edilmiştir. Kuram üretme sürecinin dördüncü halkası olarak görülebilecek bu çalışmada veri toplama, veri analizi ve teori inşa etme süreci eşzamanlı olarak ilerlemiştir. Çalışma grubunda 606 ilkokul ve ortaokul öğrencisi yer almıştır. Veri toplama tekniği olarak görüşme yöntemine başvurulan çalışmanın verileri de sürekli karşılaştırmalı analiz yöntemiyle çözümlenmiş ve kuramsal not yazımı ile desteklenmiştir. Çalışmada öğrencilerin en çok siyasi ve askeri karakterleri merak ettikleri ve bu karakterler arasında da Mustafa Kemal Atatürk ve Fatih Sultan Mehmet isimlerinin öne çıktığı tespit edilmiştir. Ayrıca çalışma sonucunda merak etme gerekçeleri şöyle özetlenmiştir: "tarihsel önem, sıra dışılık, kişisel nitelikler, gerçeklik, empati, sempati, medya etkisi, yetersiz bilgi, çevre etkisi ve antipati". Bu gerekçelerden hareketle de tarih merakına dair şöyle bir sınıflandırmaya ulaşılmıştır: “önemli merak, sıra dışı merak, deneyimsel merak, duygusal merak, ikilemsel merak ve çevresel merak”. Ortaya çıkan bu sınıflandırmanın başta ders kitaplarının yazımı ve öğretmenlerin öğretim yaklaşımı olmak üzere tarih öğretimine önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.