Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Empati ve Prososyal Davranışların Geliştirilmesine Yönelik Deneysel Bir Araştırma

ÖZ

Bu araştırmada, empati eğitim programı uygulanan okul öncesi dönem çocuklarının empati ve prososyal davranışlarının (yardım etme ve paylaşma) gelişimini incelemek amaçlanmıştır. Bu amaçla öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Örneklemi 20’si deney, 19’u kontrol grubunda olmak üzere 39 beş yaş çocuğu oluşturmaktadır. Örneklem seçiminde uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır; gruplar MEB’e bağlı iki ayrı ilkokulda bulunan iki ayrı anasınıfındaki çocuklardan oluşmaktadır. Uygulanan eğitim programı araştırmacı tarafından hazırlanmış; çocukların empatik ve prososyal gelişimini sağlamak amacıyla 100 adet bütünleşik etkinlik oluşturulmuştur. Programda yer alan etkinlikler, empati becerileri ile beraber, prososyal davranışların sadece yardım etme ve paylaşma değil, iş birliği, sıra bekleme gibi diğer prososyal becerilerini de kapsamaktadır. Araştırmacı tarafından hazırlanan program, yine araştırmacı tarafından dokuz haftalık bir süre boyunca, haftanın dört günü deney grubundaki çocuklara uygulanmıştır. Deney ve kontrol grubunun empati ve prososyal davranışlarının değerlendirilmesi amacıyla iki ayrı değerlendirme yöntemi kullanılmıştır. Çocukların empati becerilerini ölçmek amacıyla öntest ve sontestte “Çocuklar için Empati Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek uygulanan çocukların ana karakterin duygusunu doğru olarak ifade edebilmeleri 1 puan, yanlış ifade etmeleri veya cevapsız kalmaları 0 puan olarak puanlanmaktadır. Yüksek puan yüksek düzeyde empati becerisini ifade etmektedir. Prososyal davranışların değerlendirilmesinde ise literatürde yer alan bir gözlem-değerlendirme yöntemi tercih edilmiştir. Bu yöntemde araştırmacı sırasıyla belirli davranış prosedürlerini gerçekleştirmekte, çocukların buna olan tepkileri incelenerek not edilmekte, buna göre yardım etme ve paylaşma davranışları incelenmektedir. Araştırma sonucunda uygulanan eğitim programının deney grubundaki çocukların empatik ve prososyal davranışlarını geliştirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla beraber herhangi bir empati ve prososyal davranış eğitimi almayan kontrol grubunun yardım etme becerilerinde gerileme, paylaşma becerilerinde ise ilerleme olduğu bulunmuştur. Buna göre okul öncesi dönem çocuklarının empatik ve prososyal davranışlarının geliştirilmesi amacıyla sistemli, planlı eğitimlerin düzenlenmesi, öğretmenlerin empatik ve prososyal davranışları geliştirici kazanımları kapsayan etkinliklere planlarında yer vermeleri ve çocukların doğal gelişim süreçlerinde yardım etme ve paylaşma davranışlarının gelişiminin incelenmesi yönünde öneriler sunulmuştur.