Yükseköğretime Erişimin Belirleyicileri Olarak Sosyoekonomik Durum ve Okul Türü

ÖZ

Bu araştırma, yükseköğretime erişimde sosyoekonomik durum ve ortaöğretimde öğrenim görülen okul türünün rolünü anlamayı amaçlamaktadır. Kavramsal çerçeve Bourdieu’nün yeniden üretim teorisi çerçevesinde ele alınmıştır. Farklı araştırma yaklaşımlarının kullanıldığı birbirini tamamlayan iki aşamada gerçekleştirilen araştırmanın ilk aşamasının örneklemini 2017 yılında Trakya Üniversitesine yeni kayıt yaptırmış toplam 983 birinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın ikinci aşamasının örneklemini, 2018 öğretim yılı bahar döneminde Trakya Üniversitesi’ne bağlı sekiz farklı Fakülte, iki farklı Yüksekokul ve üç farklı Meslek Yüksekokulunda öğrenim gören 26 öğrenci oluşturmuştur. Araştırmanın ilk aşamasında veriler araştırmacı tarafından geliştirilen “Yükseköğretime Erişimin Belirleyicileri Anketi” ile toplanmıştır. Anketle elde edilen öğrenci özellikleri ve görüşlerinin öğrenim görülen fakülte/alanlara göre farklılaşıp farklılaşmadığını test edebilmek için ‘Ki-Kare’ testi kullanılmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında ise veriler “odak grup” görüşmeleri yoluyla elde edilmiş ve betimsel analiz tekniği ile çözümlenmiştir. Bu araştırmanın sonuçlarına göre: 1) Araştırmaya katılan öğrencilerin sosyoekonomik durumları; yükseköğretim öncesi eğitim yaşantılarının niteliği, yükseköğretime yönelik hazırlık süreci ve yükseköğretim kararları üzerinde etkili olmuştur. 2) Bu araştırmada toplumsal sınıf ölçütleri olarak belirlenen; ailenin eğitim durumu, anne baba mesleği ve aile gelir durumu ile yükseköğretimde öğrenim görülen fakülte/alan arasında bir ilişki vardır. 3) Bu araştırmada alt toplumsal sınıftan gelen öğrenciler ve aileleri yükseköğretimi büyük oranda gelecekte gelir ve yaşam koşullarının iyileşmesine yardımcı olabilecek insan sermayesi yatırımı olarak görmektedirler. Bourdieu’nün yeniden üretim teorisinin sınırlı bir örnek üzerinden sınanması olarak değerlendirilebilecek bu araştırmanın sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde; araştırmaya katılan öğrencilerin sahip olduğu toplumsal, ekonomik ve kültürel sermayenin yükseköğretime erişimin temel belirleyicisi olduğu anlaşılmaktadır.