Ortaokul Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Vatandaş Kavramına İlişkin Örtük ve Açık Bilgilerinin İncelenmesi

ÖZ

Vatandaş olma ile ilgili kavramsal anlayış, bireylerin okulda doğrudan öğretim ve ders kitapları aracılığıyla edindiği açık bilgiler kadar, sosyo-kültürel ve siyasal ortamlarda edindiği örtük deneyimsel bilgiyi de içermektedir. Vatandaş olma ile ilgili edindiğimiz açık ve örtük kavramsal bilgi, vatandaş olarak sahip olduğumuz değerlerimizi, tutumlarımızı ve ortaya koyduğumuz davranışlarımızı da etkiler. Bu araştırmanın amacı, ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin vatandaş kavramına ilişkin örtük ve açık bilgilerini belirlemektir. Araştırma yakınsayan paralel karma yöntem kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Vatandaş kavramı ile ilgili örtük bilgiyi belirlemek için seçilen 27 öğrenci, tipik durum örneklemesi ile açık bilgiyi belirlemek amacıyla seçilen 124 öğrenci ise basit seçkisiz örnekleme ile belirlenmiştir. Veriler, üç devlet okulunda öğrenim gören yedinci sınıf öğrencileri arasından gönüllü ve veli izni olan öğrencilerden toplanmıştır. Çalışmada örtük bilgi, repertuar ağı tekniği (RGT) ile elde edilmiştir. Açık bilgi, yedi açık uçlu sorudan oluşan bir test kullanılarak toplanmıştır. Örtük bilgi için elde edilen nitel veriler, içerik analizi ve İdiogrid 2.4 programı ile çözümlenmiştir. Öğrencilerin açık bilgi için testte verdikleri yanıtlar bütüncül rubrik ile puanlanmıştır. Verilerin analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma, t–testi ve tek yönlü ANOVA kullanılmıştır.

Araştırma sonucunda, öğrencilerin vatandaş kavramıyla ilgili örtük bilgilerine bakıldığında vatandaşı en fazla “İyi insan” olarak anlamlandırdıkları, buna karşılık en az “Hakları olan birey” olarak anlamlandırdıkları belirlenmiştir. "Bir vatandaş olarak ben" merkezi elementi ile "Nasıl bir vatandaş olmayı arzuluyorum?, “Çevremdeki diğer insanlara göre bir vatandaş olarak ben" ve "Nasıl bir vatandaş olmak zorundayım?" merkezi elementleri arasındaki farkı yansıtan öz değerlerine (Öklid katsayısı) göre öğrencilerin büyük çoğunluğunun vatandaş olma ile ilgili kendilerine ait öz değerlerinin yüksek olduğu saptanmıştır. Araştırmada öğrencilerin çoğunluğunun vatandaş kavramına ilişkin açık bilgilerinin "birinci düzeyde-yetersiz" olduğu, az sayıda öğrencinin "ikinci düzeyde-kısmen yeterli" olduğu; “üçüncü düzeyde-çoğunlukla yeterli” ve “dördüncü düzeyde-yeterli” puan alan öğrencinin olmadığı tespit edilmiştir. Öğrencilerin açık bilgi testinden elde ettikleri puanların ortalamaları arasında anne eğitim düzeyine, farklı kültürel özelliklere sahip arkadaşları olmasına ve evde konuşulan dillere göre anlamlı farklılık saptanırken, okulun bulunduğu yere, cinsiyete, baba eğitim düzeyine ve ana diline göre anlamlı farklılık tespit edilememiştir.