Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Adalet İnançlarının Etik İkilem Senaryolarıyla İncelenmesi

ÖZ

Ortaokul öğrencilerinin sosyal adalet inançlarının belirlenmesini amaçlayan bu çalışma, nitel araştırma yaklaşımlarından durum çalışması deseni ile yürütülmüştür. Çalışma, yedinci sınıfa devam eden 61 öğrencinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın verileri etik ikilem senaryoları ile toplanmıştır. Öğrencilere, sosyal adalet inancını yansıtabileceği düşünülen cinsiyet ayrımcılığı, ırkçılık, hak ve özgürlüklere saygı, adil olma, yardımseverlik ve kültürlerarası duyarlılık temalarına ilişkin etik ikilem durumları verilmiştir. Öğrencilerin sunulan ikilemler karşısında sergiledikleri eylemler ile bu eylemler için ileri sürdükleri gerekçeler, araştırmanın veri kaynağını oluşturmuştur. Elde edilen veriler betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiştir. Araştırmada katılımcıların sosyal adalet inançlarını yansıtan eylemlerini en çok ahlak yasalarıyla gerekçelendirdiği ve ahlak yasalarıyla ilişkilendirilen tüm eylemlerin sosyal adalet anlayışına uygun davranışlar ile sonuçlandığı belirlenmiştir. Duygularla, somut bir gerçekle/olguyla ve olası sonuçlarla ilişkilendirmenin ise kimi zaman sosyal adalet anlayışına uygun kimi zaman da sosyal adalet inancı ile çelişen eylemlerle neticelendiği tespit edilmiştir. Ahlaki yetkinlik ve vicdanla ilişkilendirmenin katılımcılar tarafından görece daha az başvurulan ahlaki temellendirme stratejileri olduğu ve bu iki temellendirme stratejisiyle eşleşen eylemlerin tamamının sosyal adalet inancına hizmet ettiği saptanmıştır. Bu sonuçlara göre; sosyal adalet eğitimi kapsamında öğrencilere eylemlerinin ahlakiliğini sorgulama becerisi kazandırılmalı, ahlaki/ahlaki olmayan durumlarda nasıl davranmaları ve bu durumları eleştirel bir biçimde irdelemeleri gerektiği öğretilmelidir.