Sınıf Öğretmenlerinin Üstün Zekâlı ve Yeteneklilerin Eğitimine İlişkin Tutum ve Görüşlerinin Belirlenmesi

ÖZ

Toplumların gelişmesine öncülük eden üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin tanılanması ve eğitimi çok önemlidir. Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin gerek tanılaması gerekse eğitimi konusunda etkin bir role sahip olan kişilerden biri de sınıf öğretmenleridir. Bu araştırma, sınıf öğretmenlerinin üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin eğitimine ilişkin tutum ve görüşlerini belirlemeyi amaçlamaktadır. 

Araştırma modeli betimsel tarama modelidir. Pragmatist felsefenin ilkeleri doğrultusunda nitel ve nicel yöntemlerin birlikte kullanıldığı karma yöntem ile gerçekleştirilmiştir. Karma yöntem, nicel yöntemde ‘bağlamın anlaşılamaması’, nitel yöntemde ise ‘önyargı’ sınırlılıklarını dengeleyerek çok boyutlu ve bütüncül bir bakış açısı sunduğu için tercih edilmiştir. Çalışma grubunu 2017-2018 Eğitim - Öğretim yılının ikinci döneminde, Ankara’da bulunan, 10 tanesi resmi, 6 tanesi özel olmak üzere 16 ilkokulda görev yapan araştırmaya katılmaya gönüllü toplam 220 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Nicel veriler “Üstün Yeteneklilerin Eğitimine İlişkin Tutum Ölçeği” ile toplanmıştır. Ölçek 14 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin ‘Üstün yeteneklilerin ihtiyaçları ve destek’, ‘Üstün yeteneklilere özel hizmetlere karşı olma’ ve ‘Özel yetenek sınıfları oluşturma’ olmak üzere 3 alt boyutu vardır. Araştırmanın nitel verileri, 35 sınıf öğretmenine uygulanan, Türkiye’de üstün zekâlı ve yeteneklilerin eğitimi ile ilgili görüşler hakkında 4 sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır.   

“Üstün Yeteneklilerin Eğitimine İlişkin Tutum Ölçeği”nden alınan puanlar, cinsiyet, yaş, kıdem, sınıfta üstün zekâlı ve yetenekli öğrenci olma durumu, mezun olunan fakülte ve okul türü değişkenlerine göre analiz edilmiştir. Nicel verilerin analizinde t testi ile ANOVA kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesi SPSS 20.0 yazılımı ile yapılmıştır. Görüşmelerden elde edilen nitel verilerin çözümlenmesi için içerik analizi yapılmıştır. İçerik analizinde, birbirine benzeyen veriler belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirilerek düzenlenir ve verilerin yorumu yapılır. Nitel veriler frekans dağılımları ve yüzde kullanılarak analiz edilmiştir.

Bu araştırmada sınıf öğretmenlerinin “Üstün Yeteneklilerin Eğitimine İlişkin Tutum Ölçeği”nden alınan toplam puanlarının ortalaması 2,91 olarak bulunmuş olup bu puan aralığı ‘kararsız’ olarak değerlendirilmektedir. Araştırmada ayrıca öğretmenlerin tutumlarının, cinsiyet, yaş, kıdem, sınıfta üstün yetenekli öğrenci olma durumu, mezun olunan fakülte ve okul türü değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı değerlendirilmiştir. Sonuçlar, tutum ölçeğinin tüm alt boyutlarından alınan puan ile toplam puana göre, kıdem, sınıfında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencisi olma ve mezun olunan fakülte değişkenler arasında anlamlı bir fark bulunmadığını göstermektedir. Cinsiyet, yaş ve okul türü değişkenlerine göre ise bazı alt boyutlarda anlamlı farklılıklar bulunmuştur. 

Araştırmanın nitel kısmında sınıf öğretmenlerinin Türkiye’de üstün zekâlı ve yeteneklilerin tanılanması ve eğitimi konusundaki görüşleri belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, sınıf öğretmenlerinin üstün zekâlı ve yeteneklilerin tanılanması ve eğitimi ile ilgili bilgi eksiklikleri olduğunu ve bu bağlamda hizmet içi eğitime ihtiyaç duyduklarını göstermektedir. Ayrıca sınıfların kalabalık olması, BİLSEM sınavının içeriği ve uygulama süreci gibi tanılamanın ve eğitimin niteliğini olumsuz etkileyen faktörler de üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin tanılanması ve eğitimi konusunda çözüm bekleyen sorunlar arasındadır.