Beden Eğitimi Dersinde Bireysel ve Sosyal Sorumluluk Modeli Uygulaması: Bir Eylem Araştırması

ÖZ

Öğrencilerin beden eğitimi derslerine katılımı, rekabet, çatışma duygusu, umutsuzluk ve sevinç gibi durumları ders içinde yaşamalarını ve sonrasında kendi tepkilerini değerlendirebilmelerine fırsatlar sağlar. Beden eğitimi ve sporun, sosyalleşme ve ahlak gelişiminde bir rolü olduğu fikri birçok araştırmacı tarafından genel olarak kabul görmüştür. Beden eğitimi ve sporun sosyal ve ahlaki gelişime olumlu katkısı katılımla otomatik olarak gerçekleşmez. Özenle tasarlanmış deneyimler yoluyla sağlanan olanaklardan yararlanarak gerçekleşeceğini düşünmek daha olasıdır. Beden eğitimi dersinde bu değerlerin spor aracılığı ile başarıyla uygulandığı programlardan biri de Hellison’un Bireysel ve sosyal sorumluluk (BSSM) [Teaching personal and social responsibility (TPSR)] modelidir. Bu çalışmanın amacı; 9. sınıf öğrencilerinin adil oyun davranışlarına yönelik ihtiyaçlarının belirlenerek, BSSM müdahale edilmesi ile ortaya çıkabilecek etkileri Kohlberg’in ahlak gelişim kuramı çerçevesinde incelemektir. Araştırma eylem araştırması biçiminde tasarlanmıştır. Verilerin toplanmasında; video kayıtları, öğrenci yansımaları ve yarı yapılandırılmış bireysel görüşmeler kullanılmıştır. Çalışma Ankara’da bir sağlık meslek lisesinin 9. sınıfında öğrenim gören 30 öğrenci ile yürütülmüş ve amaçlı örnekleme yöntemi ile seçilmiş 6 odak öğrenci değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Çalışmanın bulguları 3 tema altında toplanmıştır. Bunlar; (1) Cezadan kaçarım, kendi çıkarıma bakarım (2) Karşılıklı ilişkiler: ‘Onlarda bizim takımı destekledi’ ve (3) Kendi vicdanımı dinliyorum: Rakibimi önemsiyorum, ona saygı duyuyorum’dur. Elde edilen bulgular, öğrencilerin model uygulaması öncesinde adil oyun tanımları ve davranışlarının Kohlberg’in ahlak gelişim kuramına göre gelenek öncesi ahlak seviyesinde iken, uygulama sonrasında yapılan tanımların ve gösterilen davranışların daha çok geleneksel ve gelenek sonrası seviyede olduğunu ve öğrencilerin adil oyun kavramını içselleştirerek kendi ahlak ilkelerine uygun kararlar alabildiklerini göstermiştir. Sonuç olarak, BSSM çocuğun kendisi ile ilgili değerleri kazanmasında etkili olurken taraftarı olduğu takımın adil oyuna uygun olmayan davranışları ilgili düşüncelerinde değişiklik yaratmamaktadır.