Türkiye’de Eğitim Eşitsizliğini Okumak: İstatistikler ve Coğrafi Dağılımlar

ÖZ

Bugün tüm dünyada, bir üniversite derecesinin yüksek bir sosyo-ekonomik statüye ulaşmanın en temel gereklerinden biri olduğu kabul edilmektedir. İyi eğitilmiş genç bir nüfus, pek çok gelişmiş ülke için uzun vadeli kalkınma ve büyümenin temel yolu, küresel ağlarda tutunabilmenin ve ekonomik rekabette yerini kuvvetlendirmenin temel taşı olarak görülmektedir. Buna rağmen, eğitime erişim ve akademik başarı, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerin pek çoğunda sınıflara, sosyal gruplara, hatta coğrafyaya göre eşit olmayan bir dağılım göstermektedir. Farklılıkların ve eşitsizliklerin coğrafyada belirgin görünümü olan ve son dönemde ekonomik büyümenin ülke politikalarının temelini oluşturduğu Türkiye, bu meselenin sınanması için oldukça iyi bir örnektir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki eğitim eşitsizliklerini okul temelli ayrımlar ve ilçe düzeyinde coğrafi farklılıklar ve dağılımlar üzerinden analiz etmektir. Çalışmada istatistiksel ve mekansal analiz yöntemleri ile Lisans Yerleştirme Sınav (LYS) sonuçları, PISA ve Milli Eğitim Bakanlığı veri setleri kullanılmıştır. Çalışmanın en önemli bulgusu Türkiye’de sosyo-ekonomik statü ile doğrudan ilişkili olan üniversiteden mezun olma durumunun büyük ölçüde coğrafi ve okul temelli eşitsizliklere bağlı olduğudur. Üniversiteye erişimdeki eşitsizlikler, toplumdaki sosyal ve ekonomik pozisyonları neredeyse değişmez kılmakta ve iyi bir eğitim almada okul türleri ve coğrafya bakımından dezavantajlı olan grupların söz konusu zinciri kırmasını zorlaştırmaktadır. Çalışmanın bulguları ülkede eğitime yönelik uzun vadeli geliştirilebilecek politikaların eğitimde fırsat eşitliği üzerine kurulması gerektiğini göstermiştir.