Yaratıcı Düşünme Testi - Çizim Ürünü'nün Türk Örneklemlerinde Kullanımı

ÖZ

Yüzyılımızın başından beri farklı yaklaşımlarla tanımlanmaya çalışılan yaratıcılık kavramının bugün tüm davranış bilimciler tarafından kabul edilen operasyonel bir tanımına rastlamak pek mümkün değildir. Ancak günümüze kadar yapılan çalışmaların birleşmiş olduğu nokta, bu kavramın açıklanabilmesi için sadece yaratıcı bireyin bilişsel özelliklerinin göz önüne alınmasının yetersiz kalacağı doğrultusundadır. Yaratıcı bireyin niteliksel özellikleri ve bu özelliklerinin dağılımını inceleyen araştırma bulguları, yaratıcılığın farklı boyutları ile ele alındığında kavramsal bir bütünlük sağlanabileceğini göstermektedir. Söz konusu bütünlüğe ulaşmak için, ya da başka bir deyişle yaratıcılığı tam anlamıyla tanımlayabilmek için yaratıcı birey, yaratıcı durum, yaratıcı süreç ve yaratıcı ürün olarak sıralanabilecek en az dört boyutun göz önüne alınması gerekmektedir. (Mooney, 1963; Mac Kinnon, 1970; Woodman ve Schoenfeld, 1989). Bir de bu dört boyuta etkili olabilen, tarihi ve sosyolojik değişkenler eklendiğinde kavramın tanımlanmasındaki sorunlar haklılık kazanmaktadır. Sosyal bilimlerde oldukça sık karşılaşılan bu tür sorunlar nedeniyle bazı araştırmacıların, örneğin Wagner’in (1978), bilimsel amaçlarla kullanılamayacak kadar belirsiz bir kavram olarak tanımladığı yaratıcılığın ölçümünde gözlenen çeşitlilik ve çok boyutluluk, kavramın karmaşıklığından ve çok boyutluluğundan ileri gelen sorunların ölçme araçlarına bir yansıması olarak yorumlanabilir. Bu kavramı ölçmek için geliştirilmiş olan araçlar; ilgi envanterleri, kişilik envanterleri, biyografik envanterler, öğretmen nominasyonları, uzman puanlamaları, ürün değerlendirmesi, ünlenme, kişisel raporlar ve ıraksak düşünme testleri olarak sınıflandırılabilir (Hocevar, 1981). Yukarıda belirtilen ölçme araçları sınıflamasında ıraksak düşünme testleri çeşidine giren Yaratıcı Düşünme Testi-Çizim Ürünü (YDT-ÇÜ), Jellen ve Urban (1987) tarafından ıraksak ve yakınsak düşünceyi ayırt etmek amacıyla geliştirilen bir kâğıt-kalem testidir. Bireyin hayal gücünü özgürce kullanarak bir çizim ürünü meydana getirebileceği şekilsel elemanlar halindeki uyarıcıları içeren araç, bireysel olduğu gibi grup testi olarak da kullanılabilmekte ve 15 dakikalık bir uygulama süresi gerektirmektedir. Aracın kullanımıyla ortaya çıkan çizim ürünleri, 11 farklı ölçüt kullanılarak değerlendirilmektedir. Alışılagelmiş yaratıcılık testlerinin ölçtüğü ıraksak düşünmenin faktörleri, akıcılık (fluency), esneklik (flexibility), özgünlük (originality) ve süsleme (elaboration) boyutlarını da kapsamakta olan ölçütlerin her biri için verilebilecek puan üst sınırları belirlenmiş ve uygulama sonucu elde edilebilecek en yüksek puan belirtilmiştir. Bir anlamda yaratıcılık kavramının özüne ters düşen bu uygulamanın, ölçmede ve farklı ürünleri karşılaştırmada rahatlık sağladığı söylenebilir. 4 ile 95 yaş arasındaki geniş bir yaş kesitine uygulanabilen aracın uygulama ve değerlendirmesinin basit ve süre açısından ekonomik oluşu aracın ilk anda göze çarpan en önemli özellikleridir. Bu çalışmanın amacı, yukarıda kısaca tanımlanan Yaratıcı Düşünme Testi-Çizim Ürünü’nün Türkçeye çevirilerek, Türkiye’de uygulanabilirliği ile ilgili kanıtlar elde etmektir.