İşitme Engelli Çocuklarda Zeka: Demografik, Eğitimsel ve Odyolojik Özelliklerle Bir Değerlendirme

ÖZ

Rehberlik Araştırma Merkezleri, üniversitelerin araştırma merkezleri, okullar ve hastanelerin ilgili kliniklerinde çeşitli nedenlerle özel gereksinimli çocukların zeka düzeyi belirlenmeye çalışılmaktadır. Uluslararası meslek örgütleri, farklı kültür ve toplumlardaki işitme engelli çocukların zeka özellikleri hakkında bilgi sahibi olmanın, değerlendirmeyi yapan uzman veya araştırmacıların zeka testi sonuçlarını doğru yorumlamaları için kritik olduğunu bildirmektedir. Bu düşünceden yola çıkarak, bu araştırmanın amacı, işitme engelli çocukların zeka özelliklerini tipik gelişim gösteren çocuklarla karşılaştırmalı olarak ortaya koymaktır. Ek olarak, zeka bölümü (ZB) puanlarının temel demografik, eğitimsel ve odyolojik değişkenlerle ilişkisi ve bu değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığı araştırılmıştır. Araştırmanın örneklemi, Eskişehir ilinde farklı eğitim ortamlarına devam eden 329 işitme engelli çocuktan oluşmaktadır. Temel amaç çerçevesinde yapılan tek örneklem t-testi sonuçlarına göre, işitme engelli çocukların WISC-R Performans alt testlerinden ede edilen toplam ZB puanları Türkiye standardizasyon örnekleminin puanlarından daha yüksektir. Pearson korelasyon analizi, WISC-R performans alt testlerinin birbirleriyle orta, toplam ZB puanıyla yüksek korelasyonu olduğunu göstermiştir. Her ikisi de anlamlı olmak kaydıyla, demografik değişkenlerden babanın eğitim düzeyi anneninkine oranla toplam ZB ile daha yüksek korelasyona sahiptir. Odyolojik değişkenlerden işitme kaybı derecesinin toplam ZB ile korelasyonu anlamlı değildir. Babanın eğitim düzeyinin istatistiksel olarak kontrol edildiği ANCOVA sonuçlarına göre, cinsiyet değişkeninde erkek çocuklar kız çocuklardan, eğitim ortamı değişkeninde İşitme Engelli Çocuklar Eğitim ve Araştırma Merkezi (İÇEM) ve kaynaştırmada eğitim alan çocuklar MEB İşitme Engelliler İlköğretim Okulunda eğitim alanlardan daha yüksek toplam ZB puanına sahiptirler. İşitme cihazı kullanan çocuklar ile koklear implant kullanan çocuklar arasında toplam ZB puanı yönünden anlamlı bir fark saptanmamıştır. Türkiye standardizasyon örneklemi ile işitme engelliler örneklemi karşılaştırmasında toplam ZB puanı yönünden çıkan farkın testin standardizasyon verilerinin güncel olmaması ile ilişkili olabileceği düşünülmüştür. Bulgular, işitme engelli çocuklarla zeka değerlendirmesi yapan uygulamacıların bu çocukların ailelerinin sosyo-ekonomik düzeyini ve devam ettikleri eğitim ortamlarını dikkate almaları gerektiğini işaret etmektedir. Araştırmacılara ise aynı testin yeni sürümlerinin ve başka sözel olmayan zeka testlerinin psikometrik özelliklerini belirlemek, norm çalışmaları yapmak, zeka testlerinin psikometrik özelliklerini farklı özel gereksinim gruplarında test etmek ve Türkiye kültürüne uygun testler geliştirmek önerilebilir.