Türkiye’deki Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Cinsiyet, Kıdem ve Branş Değişkenlerinin Etkisi: Bir Meta Analiz Çalışması

ÖZ

Bu araştırmada, cinsiyet, kıdem ve branş değişkenlerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çerçevede örgütsel vatandaşlık ile ilgili Türkiye’de yapılan araştırmaların meta analizi yapılmıştır. İncelenen çalışmalardan hangilerinin meta analize dâhil edileceğine yönelik seçimlerin yapılmasında belirli ölçütler kullanılmıştır. Bu ölçütler şunlardır: Araştırmaların 2003-2014 yılları içerisinde yayınlanmış olması; Türkiye’de görev yapan ilkokul, ortaokul ya da lise öğretmenleri üzerinde yapılmış olması; ölçme aracının geçerlik ve güvenirlik bilgilerinin verilmiş olması; bulgularında aritmetik ortalama, standart sapma ve örneklem büyüklüğü gibi değerlerin verilmiş olması. Meta analiz çalışması toplam 24 araştırma üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ancak bütün araştırmalarda aynı değişkenler ele alınmadığı için cinsiyet, branş ve kıdem değişkenleri için meta analize dahil eden çalışma sayısı farklıdır. Araştırmada genel etki büyüklüğü analizleri, cinsiyet değişkeni için 24, kıdem değişkeni için 21, branş değişkeni için ise 10 çalışma ile yapılmıştır. Araştırmaya dahil edilen çalışmaların toplam örneklem büyüklükleri, genel örgütsel vatandaşlık davranışı için cinsiyet değişkenine göre 11374, kıdem değişkenine göre 10619 ve branş değişkenine göre 4250’dir. Meta analiz çalışmalarında etki değerinin hesaplanmasında, rastgele etkiler modeli kullanılmıştır. Araştırmada, kişisel değişkenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde zayıf düzeyde bir etki yarattığı belirlenmiştir. Etkisi araştırılan kişisel değişkenlerden en çok kıdem (ED=-0.121), daha sonra da branş (ED=0.114) ve cinsiyet (ED=0.015) öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde etkilidir. Genel örgütsel vatandaşlık davranışı açısından, kadın öğretmenler erkeklere göre, 11 yıl ve daha fazla kıdeme sahip öğretmenler 10 yıl ve daha az kıdeme sahip öğretmenlere göre, sınıf öğretmenleri ise branş öğretmenlerine göre daha fazla örgütsel vatandaşlık davranışı sergilemektedirler.