Türkiye’de Anlama Göstergesi Olarak Özetleme: Öğretim Programı, Ders Kitapları ve Öğretmenler

ÖZ

Bu çalışmanın temel amacı, Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda (1-8. sınıflar) özetleme kazanımının nasıl ele alındığını, bu kazanımın Türkçe ders kitaplarına yansımasını ve ders kitaplarındaki özetleme öğretiminin özetlemenin alt süreç basamaklarına uygunluğunu belirlemektir. Bu kapsamda Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda dinleme/izleme ve okuma becerilerine yönelik konu, ana fikir, yardımcı fikirler ve özetleme kazanımları incelenmiştir. Bunun yanı sıra özetleme kazanımları doğrultusunda Türkçe ders kitaplarında yer alan etkinliklerin, özetlemenin alt basamaklarını ne ölçüde sağlayabildiği araştırılmıştır. Araştırmada inceleme nesnesi olarak 5.-8. sınıf düzeyleri arasında öğretim materyali olarak kullanılan, MEB ve özel yayınevleri tarafından hazırlanan 7 Türkçe ders kitabının tamamı incelenmiştir. Öğretim Programı ve kitaplardaki veriler, doküman incelemesi ile elde edilmiş ve ders kitaplarında yer alan verilerin incelenmesinde araştırmacı tarafından oluşturulan “Türkçe Ders Kitaplarındaki Özetleme Etkinliklerini Değerlendirme Ölçütleri Formu” kullanılmıştır. Bu doğrultuda elde edilen veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Çalışma kapsamında ek olarak sınıf öğretmenleri ve Türkçe öğretmenlerinin görüşlerine başvurulmuştur. Çalışma grubu Ankara ilinde yer alan ilkokul ve ortaokullarda görev yapan 15 sınıf öğretmeni ve 15 Türkçe öğretmeninden oluşmaktadır. Öğretmenlerle görüşmek için ise yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmış ve bu sorulara verdikleri cevaplar içerik analizi ile çözümlenmiştir. Çalışma kapsamında elde edilen bulgulara göre programın belirli bir sistematik düzen benimsemediği, ders kitaplarında yer alan etkinliklerin alt işlem basamaklarına göre hazırlanmadığı ve öğretmenlerin bu becerilere yönelik bilgilerinin eksik olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.