-de Biçimbirimi ile de Bağlacının İşlevleri ve Yazımının Öğretimi

ÖZ

Bu araştırmada, İşlevsel Dilbilgisi’ne göre hazırlanan öğretim etkinliklerinin ortaokul öğrencilerinin -de biçimbirimi ile de bağlacının işlevleri ve yazımını öğrenmeleri üzerine etkisi incelenmiştir. Bu etkiyi gözlemlemek için -de biçimbirimi ile de bağlacının işlevleri ve yazımının öğretiminde kullanılmak üzere İşlevsel Dilbilgisi ilkelerine uygun olarak öğretim yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu 76 ortaokul öğrencisi ve 4 Türkçe öğretmenidir. Bu araştırma, nitel ve nicel araştırma tekniklerinin birlikte kullanıldığı karma yöntem deseninde tasarlanarak yürütülmüştür. Araştırmanın nicel boyutu tek grup ön test-son test zayıf deneysel modelde; nitel boyutu ise durum çalışması ile gerçekleştirilmiştir. Nicel verilerin toplanmasında boşluk doldurma tekniğine göre hazırlanmış -de biçimbirimi ile de bağlacının işlevlerinin yer aldığı dinleme etkinliği ön-son test olarak kullanılmıştır. Nitel verilerin toplamasında yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, 6, 7 ve 8. sınıf düzeyinde -de biçimbirimi ile de bağlacının işlevleri ve yazımında genel başarının anlamlı derecede arttığı görülmüştür. Özellikle kronik bir sorun hâline gelen de’nin bağlaç işlevi ve ayrı yazımını öğrenmede bütün sınıf düzeylerinde anlamlı ve olumlu artışın olduğu görülmüştür. Bununla beraber yine ortaokul öğrencilerinin -de biçimbiriminin isim görevinde yer, zarf görevinde zaman işlevlerini ve yazımını öğrenmede başarılı oldukları belirlenmiştir. Ancak ortaokul öğrencileri -de biçimbiriminin zarf görevinde durum işlevi ve yazımında ilerleme kaydedememiştir. Bu olumlu sonuçları destekler şekilde görüşü alınan öğretmen ve öğrenciler ise İşlevsel Dilbilgisi’ne göre hazırlanan öğretim etkinliklerinin eğlenceli, öğretici, kalıcı olduğunu ve derse etkin katılmayı sağladığını belirtmiştir. Buna göre -de biçimbiriminin yer, zaman ve de’nin bağlaç işlevlerinde yazımının öğretiminin 5. sınıftan itibaren verilmeye başlaması; -de biçimbiriminin durum işlevi ve yazım becerisinin öğretiminin ortaöğretime ertelenmesi gerektiği önerilmiştir. Böylece -de biçimbirimi ile de bağlacının işlevleri ve yazımının öğretiminde aşamalı olarak işlevsel bir öğretim yöntemi benimsenmelidir.