Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Annelerinin İş ve Aile Yaşamı Arasında Denge Arayışlarına Yönelik Deneyimleri

ÖZ

Görülme sıklığı gittikçe artan otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocukların günlük yaşam ihtiyaçları, bakımları ve eğitim süreçlerini annelerin üstlendiği yadsınamaz bir gerçektir. Bu süreçte özellikle çalışan annelerin çocuklarının sorumluluklarının yanı sıra aile yaşamlarındaki diğer sorumluluklarını yerine getirdiği de görülmektedir. Bu sorumlulukları içeren aile yaşamları ile iş yaşamları arasındaki dengeyi kurabilmeleri hayatlarını devam ettirmelerini önemli derecede etkilemektedir. Bu araştırmada annelerin iş ve aile yaşamları arasındaki dengeyi nasıl kurduklarına ilişkin deneyimlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim ile desenlenmiştir.

Annelerin iş ve aile yaşamları arasındaki deneyimleri yaşamın içinde aydınlatılması beklenen bir olgudur. Bu olgunun en yakın tanıkları olan annelerin söylemleri ile yansıtılması annelerin ‘neyi’, ‘nasıl’ deneyimlediklerini ortaya çıkaracaktır. Araştırmanın katılımcıları, Gaziantep merkez ilçelerinde bulunan özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde eğitim alan OSB’li beş çocuğun çalışan anneleridir. Araştırma verileri yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler içerik analizinde yer alan daha önceden belirlenmiş kavramlara göre yapılan kodlama ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçlarında OSB’li çocukların çalışan annelerinin, iş ve aile yaşam deneyimlerini olumsuz bir durum olarak algıladıkları, duygu karmaşası yaşadıkları ve sunulan destekleri yetersiz buldukları görülmüştür. Özel sektör ve kamuda OSB’li çocuklar ve ailelerine özgü yasal hakların yeterince bilinmemesi nedeniyle annelerin bu haklarını kullanamadıkları görülmektedir. Araştırma bulguları dikkate alındığında, çalışan annelere yasal haklarını öğrenme ve savunma, çalıştığı kurumdaki yöneticilere ise özel gereksinimli çocukların ebeveynlerine yönelik yasal haklarını uygulama konusunda eğitimler önerilebilir.